Balance of power

دنيا جي هر رياست پنهنجن اهم مفادن ،حقن ۽ مراعتن کي جنگ ۽ امن ذريعي مڙني طريقن سان محفوظ رکڻ جي ڪوشش ڪري ٿي . ان ڪري اها ايتري طاقت رکڻ لاءِ ڪوشس ڪري ٿي ، جنهن سان سندس علائقو ، آزادي ، سلامتي ۽ معاشي ، سياسي ۽ سماجي سرشتا بهتر رهن . اهڙي طرح ڪا به رياست پنهنجي سگهاري وجود کي مُخالف رياست جي آڏو برابريءَ جي حيثيت ۾ برقرار رکڻ لاءِ وڌ ۾ وڌ طاقتور ٿيڻ تي زور ڏئي ٿي . ان صورتحال کي ”طاقت جو توازن“ پيدا ڪرڻ جو نالو ڏئي پنهنجو بچاءُ يا ڦهلاءُ ڪري ٿي . سياسي لحاظ کان اهو اصطلاح هڪ اهڙي بين الاقوامي نظام جو ڏس ڏئي ٿو ، جنهن ۾ رياستن کي لڳ ڀڳ هڪ جيتري طاقت حاصل هجي، ته جيئن هڪ رياست ٻيءَ رياست مٿان اڳرائي نه ڪري سگهي ۽ نه ئي غالب هجڻ جو احساس ڏياري سگهي . ’طاقت جو توازن ‘هڪ ملڪ يا ملڪن جي گروهه هٿان ٻئي ملڪ يا ملڪن جي گروهه مٿان عالمي معاملن ۾ پنهنجي مرضي مڙهڻ کان روڪيندو آهي . ڇاڪاڻ جو طاقت جيڪڏهن ڪنهن به هڪ رياست تائين محدود هوندي ، ته اها هر صورت ۾ ٻين تي فيصلا مڙهڻ لڳندي . ”طاقت جو توازن“ اهڙي صورتحال کي روڪيندو آهي. مثال طور: آمريڪا ۽ اڳوڻي سوويت يونين جي وچ ۾ ائٽمي لڙائي نه ٿيڻ جو هڪ وڏو سبب هي به هو ته ٻنهي ملڪن کي جوابي طاقت جي استعمال جي نتيجي ۾ پهچندڙ زبردست نقصان جو اندازو هُئو. ”طاقت جو توازن“ هيٺين اُهڃاڻن مان پرکي سگهجي ٿو . (1) اهو مسلسل تبديل ٿيندو رهي ٿو . (2) ان جي حاصلات آسمانن کان نه پر ماڻهوءَ جي جاکوڙ جو نتيجو آهي . (3) ان ۾ ’ساڳيائپ‘ (satus quo) برقرار رهي ٿي ، پر پاليسيون پوءِ به تبديل ٿينديون رهن ٿيون . (4) اهو ڪڏهن به حقيقي روپ ۾ برقرار نه ٿو رهي . ان جي آزمائش جنگ جي صورت ۾ پرکي سگهجي ٿي . جيڪڏهن جنگ لڳي ٿي ، ته ان جو مطلب ته ’طاقت جو توازن ‘ موجود نه آهي . (5) ان ۾ تاريخ- دان جي معروضيت ۽ مدبر جي داخليت ٻنهي لاءِ مڃتا آهي . ’طاقت جي توازن ‘ جا ٽي هيٺيان مُک نمونا ٿيندا آهن . (الف)- سادو يا ڳُوڙهو (ب)مقامي، علاقائي يا عالمي (ج) سخت يا لچڪدار .ان جي حاصلات اتحادن ۽ جوابي اتحادن ، ورهاڱي ، معاوضي ، هٿيارسازي يا هٿيارن تي پا بندي ،مداخلت يا جنگ ، ويڙهايو ۽ حُڪومت ڪريو واري پاليسي ، مهاڙ وارين رياستن جي قيام ۽ جوابي طاقت جي اظهار سان ٿي سگهندي آهي .هن تصور جو جديد بنياد سورهين صدي عيسويءَ ۾ پيو ۽ ’برنارڊو روسيلان‘ (1514ع -1449ع) ۽ ’نڪولو ميڪياويلي‘ (1527ع -1467ع) کي ان جو بنياد ڪار سمجهيو وڃي ٿو